INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Stanisław ze Stolca Stolcensis  

 
 
pocz. XVII w. - 1660-01-29
Biogram został opublikowany w latach 2003-2004 w XLII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stanisław ze Stolca Stolcensis (zm. 1660), karmelita, kantor, iluminator i egzorcysta.

Pochodził zapewne ze Stolca w ziemi sieradzkiej. Nie jest znana data jego urodzenia ani wstąpienia do zakonu; prawdopodobnie przyjął habit karmelitański ok. r. 1630.

S. został wymieniony w r. 1632 w gronie studentów teologii w klasztorze w Krakowie, zaś profesję wieczystą złożył 8 IX 1636 w krakowskim klasztorze Karmelitów Trzewiczkowych. W protokołach z sesji obrad kapituły w r. 1638 w Wilnie, w spisie zakonników poszczególnych domów prowincji, był wymieniony jako profes i diakon klasztoru Karmelitów na Piasku w Krakowie. W l. 1640–5 występował jako świadek przy uroczystych profesjach zakonników; w r. 1641 uczestniczył w kapitule we Lwowie. W r. 1649 był obecny na kapitule w Poznaniu, gdzie został wybrany przeorem domu zakonnego w Lipiu koło Grójca na Mazowszu. Tam też przeżył okupację szwedzką i wg relacji Stanisława Plemieńskiego, przeora tego klasztoru w poł. XVII w., miał jako egzorcysta rozkazać demonom nękać panoszących się w klasztorze Szwedów, aż do ich ustąpienia.

Oprócz kilkuletniego przeorstwa w Lipiu, po którym powrócił do Krakowa, S. nie pełnił żadnych wyższych urzędów w zakonie. Tytułowano go egzorcystą i kantorem. Największą część życia zakonnego spędził w klasztorze krakowskim. Plemieński informował, że S. był pokornym i pobożnym zakonnikiem, «własną ręką, sztuką, pracą i pomysłowością napisał dwie wielkie księgi ozdobione różnymi ozdobnymi malowidłami, które służą do śpiewania chóralnego w czasie mszy na cały rok, jedną na święta (de tempore), drugą na co dzień (de sanctis)». Wartość tych iluminowanych kodeksów miała wynosić 3 tys. fl. polskich. Zachowany do dziś, przechowywany w zbiorach bibliotecznych klasztoru Karmelitów na Piasku w Krakowie, graduał de tempore formatu 59x74 cm, dzieło S-a, należy do największych i najbogatszych w iluminacje ksiąg liturgicznych w Polsce. Datowany na r. 1644, powstał na zlecenie przełożonych, prawdopodobnie w bardzo krótkim czasie dwóch lub trzech lat. Nie wiadomo czy koszty związane z pracą nad graduałem pokrywał wyłącznie klasztor, czy byli także inni ofiarodawcy; w rachunkach klasztornych tylko raz, pod datą 27 VIII 1644, zapisano wydatek 50 fl. «na potrzeby do graduału księdzu Stanisławowi». Oprawiony w deski powleczone skórą, liczy 259 dobrze zachowanych kart pergaminowych, których znaczną część wypełniają dużego formatu figuralne i ornamentalne sceny, przeważnie w inicjałach. Obok nich występują mniejsze miniatury wplecione w tekst i zapisy nutowe. Treścią ikonograficzną graduału są sceny z życia Chrystusa, przede wszystkim pasyjne, zaznacza się tu też kult Matki Bożej, zaś miniatury mniejsze przedstawiają świętych, demony, potwory mitologiczne, symbole śmierci lub sceny mąk czyśćcowych. S. w zasadzie (poza pewnymi wyjątkami) nie sięgał do znanych wzorców, iluminacje są dziełem jego własnej pomysłowości i wyobraźni, obrazy, niekiedy o charakterze alegorycznym, odznaczają się swoistą prostotą, wynikającą z pobożności i duchowości karmelitańskiej. Nie są znane losy drugiego, wykonanego przez niego kodeksu.

S. nie brał udziału w kapit. lwowskiej w październiku 1659, co mogło oznaczać, że nie opuszczał już klasztoru. Zmarł w Krakowie 29 I 1660.

Sceny figuralne z graduału S-a zostały wykorzystane do zilustrowania tekstu liturgii Wielkiego Tygodnia obchodzonego w r. 1989 w Bazylice św. Piotra w Rzymie.

 

Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce, W. 1988 s. 149; – Nowak J. T., Turdza W., Skarby krakowskich klasztorów, Kr. 2000 s. 71–95, ilustr. 89, 90; – Bersohn M., O iluminowanych rękopisach polskich, W. 1900 s. 97–101; Chrzanowski T., Maciejewski T., Graduał karmelitański z 1644 roku O. Stanisława ze Stolca, W. 1976; Gołos J., Muzykalia biblioteki klasztoru na Piasku w Krakowie, „Muzyka” R. 11: 1966 nr 3/4 s. 86–97; Kopera F., Lepszy K., Iluminowane rękopisy księgozbiorów oo. dominikanów i oo. karmelitów w Krakowie, w: Zabytki sztuki w Polsce, Kr. 1926 II 72–81; Maciejewski T., Inwentarz muzykaliów kapeli karmelickiej w Krakowie na Piasku z lat 1665 do 1684, „Muzyka” R. 21: 1972 nr 2 s. 77–9; Tomaszewski B., Dzieje klasztoru oo. karmelitów na Piasku w Krakowie, Kr. 1970 s. VI–IX, 53–8 (mszp.); Wielki Tydzień w liturgii papieskiej: Teksty modlitw ilustrowane z graduału Stanisława ze Stolca z r. 1644, [Rzym 1989]; – Wawel 1000–2000: Wystawa jubileuszowa, T. 2: Katalog. Skarby archidiecezji krakowskiej, nr 243, T. 3: Ilustracje, nr 665, 670, Kr. 2000; – Arch. OO. Karmelitów na Piasku w Kr.: rkp. A17/135 s. 171–9, rkp. 93/619 k. 77, 108, 116, 130v, 144v, 148v, 160v, 169v, 180v, 184, rkp. 130/233 s. 63, 81, 83, 87, 92, 94–5, rkp. 139/380 s. 29, rkp. 140/329 s. 19, rkp. 703/295 s. 1186.

Wacław Kolak

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.